Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün partinin Meclis’teki kümelenme toplantısında yaptığı konuşmanın ana teması ekonomi oldu. Türkiye geçtiğimiz yılı, yeni bir ekonomik model, düzenlemeler, tedbirler, değişimler ve oynaklıkla, oranları bir önceki yıla göre yüzde 100 artan, 25-30 yılın zirvesinde olan bir enflasyonla geçirdi. Çok şey tartışıldı. Ama biri öne çıktı. Erdoğan da bugün bu konuya tekrar değindi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaptığı konuşmada vatandaşların beklediği taban fiyatla ekonomiyi manşete taşıdı.
Erdoğan, merkez bankasının yüzde 9’a düşen politika faizinden yola çıkarak, “Yatırımcı yatırım yapsın istiyoruz. Yatırım yapsın, işsizliği azaltsın, üretimi ve ihracatı artırsın.” ‘Bankadan ucuza aldığı krediyi başka yerde kullananları uyarıyorum, bırakmayacağız’ dedi. Sözlerini de kullandı.
Ekonomide faizden bir ölçü anlayan herkes düşük faizden yana olsa da burada sorun “neyse” kısmında başlıyor.
Eylül 2021 toplantısıyla 4 ayda faiz oranlarını 500 baz puan, ardından 2022’nin ilk 7 ayında bekleyerek Ağustos ayı itibarıyla 4 ayda tekrar 500 baz puan indiren Merkez Bankası ana aktör oluyor. Burada.
Eylül 2021’den bu yana uzmanlar tarafından bu indirim süreci “zamansız” olarak nitelendirildi. Ancak ekonomi yönetimi bunun yeni model olduğunu söyledi ve dolar/TL’nin yılın zirvesinde olduğu Aralık 2021’de ve geçmişi, “Türkiye Ekonomi Modeli” olarak adlandırıldı.
Modelde enflasyona ve hatta enflasyona rağmen büyüme öncelikliydi. Büyümek için kredi alan iş adamları yatırım yapacak, istihdam artacak, işsizlik azalacak, Türkiye daha çok üretecek, buna TL’nin değer kaybı eklenince ihracat patlayacak, çok para kazanacak, cari fazla verecekti. rezervler artacak ve enflasyon düşecektir.
Ekonominin planlamalarda kendi rayına oturduğu göz ardı edilince iş dünyası, tüketiciler, bankalar, küresel konjonktür ve hatta jeopolitik gibi pek çok gelişme rüzgarın esmesine neden oldu.
Öncelik üretim olduğunda, gerçek departmanın paraya ihtiyacı vardı. Bankalarda kredi faiz oranı ne oldu? Çünkü yüzde 9 olan ve yarınki Para Politikası toplantısında değişmezse yılı bu seviyede kapatacak olan Merkez Bankası’nın politika faizi, kredi faizi değildi!
Üstte açık mavi ticari kredi faizleri, altta mavi çizgide TCMB ağırlıklı ortalama fonlama faizi ve 2021’de faiz indirimlerinin başladığı Eylül başından bu yana seyri.
(Merkez Bankası veri sisteminden grafiklenmiştir.)
Bu grafikte, Merkez Bankası ile KOBİ ve Büyük İşletmeler tarafından gerçekleştirilen Banka Kredileri Eğilim anketinde, “Bankanızın işletmelere ilişkin kredi ve kredi limitlerinin onaylanmasında uygulanan kredi standartları son üç ayda nasıl değişti?” 2020’nin başından beri sorunun cevabının sayısal seyri.
Her iki grafikte de ?? büyük işletmeler için durum daha sıkışık görünüyor. ‘Seçici’ kredilerde KOBİ’lere öncelik verildiği biliniyor.
Bu da gösteriyor ki yukarıdaki 3 ay sonraki 3 aya ilişkin beklenti şeklinde soruluyor. Yükseliş trendi yok. Bankalardaki kredi sıkılaştırmasında değişen bir şey yok gibi görünüyor.
Son olarak TCMB’nin Aralık 2022 “Temel Ekonomik Gelişmeler” raporunda kredilerin seyri dikkat çekiyor.
Yıllık toplam kredi büyümesi ? boyun eğmiş görünürken, yıl boyunca dönemsel olarak yapılan düzenlemelerle ‘seçici krediler’in etkisi büyük.
“13 haftalık yıllıklandırılmış” büyüme olarak adlandırılan bu grafik, seyri tam olarak yansıtması açısından değerli bir göstergedir. Bu da ticari kredilerde (kırmızı olan) durumun tam bir toparlanma eğiliminde olmadığını gösteriyor.
Kısacası kredilerde düşük faiz oranları bulmak kolay gözükmüyor ve bankalar da düzenlemelerin de etkisiyle kullanım açısından ağzını açmış görünmüyor.
